Dibortzio kasuetan, zer gertatzen da etxebizitzarekin?

2013. urtean (EINek argitaratutako azken datua) 95.427 dibortzio, 4.900 banantze eta 110 ezkontza-deuseztatze izan ziren. Banantzea modu adiskidetsuan egin arren (eta beti ez da horrela gertatzen), egoera emozional gogorrari auzi praktikoak konpondu beharra gehitu ohi zaio. Auzi horien artean garrantzitsuena, seguruenik, jabetzako etxebizitza komunaren geroa argitzea izaten da.

Lehenik eta behin: bikoteak ba al du seme-alabarik?

Kode Zibilari erreparatuta, etxebizitza nagusiaren erabilera adingabeko seme-alaben araberakoa izango da. Horrela, adingabeko seme-alabak izanez gero, honako hau ezartzen du kodeak: “familia-etxebizitzaren eta etxeko altzari eta tresnen erabilera seme-alabei eta horiekin geldituko den ezkontideari dagozkie, bestelakorik adosten ez bada. Izan ere, etxebizitzaren erabileraren inguruan komeni zaiena adosteko askatasuna dute aldeek, betiere bien seme-alaben etxebizitza-beharrak bermatzen badira”.

Bikoteak seme-alabarik ez badu edo horiek adinez nagusiak badira, adostasunik ezean, ezkontideetako batek babes berezia behar ote duen erabaki beharko du epaileak. Baiezkoa erabakitzen badu, etxearen erabilera (ez jabetza) "bere interesak babestuak izateko behar handiagoa duen ezkontidearen esku" geldituko da, "zirkunstantziak kontuan hartuta”. Adibidez, etxetik kanpo inoiz lan egin ez duen etxekoandrearen kasua litzateke hori. Banantzean independentzia ekonomikorik izango ez duenez,  legearen arabera etxebizitza epe jakin batean erabili ahal izango du.

Adostasunera iritsiz gero, hainbat aukera daude. Banan-banan aztertuko ditugu.

Etxea saltzea

Aukera errazena da, bai etxea hipotekapean egonik salmentarekin zorra kitatzen bada eta baita, erabat ordainduta egonik, dirua erdibana (edo finantzatutako eta eskrituran jasotako ehunekoaren arabera) banatzen bada ere. Baina hori ez da beti bideragarria. Gerta liteke etxearen merkatuko prezioa hipoteka baino txikiagoa izanik salmentaren aukera komenigarria ez izatea, diru-galerari ezin zaiolako aurre egin. Edo bikotekideetako batek bertan bizitzen jarraitu nahi izatea.

Bikotekide ohiari etxearen erdia erostea

Erdibana kontratatutako hipotekaren kasuan, “jabekidetza azkentzea” aukera daiteke. Izapide hori hipoteka eman duen banku berean egin behar da, eta kontuan izatekoa da ez duela hipotekaren titulartasuna aldatzen. Hau da, Jabetza Erregistroan ezkontideetako baten izena kentzen da (jabe izateari uzten dio), baina hipotekaren titularretako bat izaten jarraitzen du. Beraz, etorkizunean hipoteka-kuotak eska diezaiokete etxearen jabea ez bada ere.

Onduan, zein abantaila ditu jabekidetza azkentzeak betiko salerosketarekin alderatuta? Azkentzea sinatzean, etxearen jabe izaten jarraitzen duenak hipoteka berria sinatzea komeni da. Horrela, etxejabea hipoteka berri horren titularra eta erantzulea izango da % 100ean. Horretarako, lehenengo jabetza azkentzeko eskritura egingo da (jabekideetako batek jabe izateari utziko dio), eta jarraian, hipoteka-mailegu berria sinatuko da. Horrenbestez, jabe izateari uzten dionak zordun izateari ere utziko dio aldi berean. Zerga-abantaila ematen du horrek, izan ere, jabekidetza azkentzearen gaineko zerga % 1 ingurukoa da, eta salerosketari dagokiona, berriz, % 6 eta % 8 artekoa, Autonomia Erkidegoaren arabera. Zergatik? Salerosketa-eragiketaren kasuan Ondare-eskualdaketen gaineko Zerga ordaindu behar delako, eta jabekidetza azkentzeagatik, berriz, Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga.

Era berean, zergez gain, eragiketa eta izapide horiek notario-gastuak eta hipoteka berria sinatzeari edo lehengoa subrogatzeari dagozkionak ere badituztela hartu behar da kontuan.

 Etxetik kanpo bizi arren, hipotekaren kuotak kengarrien artean sar al ditzaket aurrerantzean ere?2013ko zerga-erreformarekin batera desagertu egin zen etxebizitza berriagatik desgrabatzeko aukera baina Bizkaia, Gipuzkoa, Araba edo Nafarroan bizi bazara erreformak ez dizu eragiten eta desgrabatzeko aukera daukazu. Hortik kanpo, Espainiako Estatuan, bikoteak 2013a baino lehen erosi bazuen etxea, kideetako bakoitzarentzat kengarriak izango dira hipotekaren kuotak, mailegu horren titular izaten jarraitzen duen bitartean, etxea ohiko bizileku izan ez arren, betiere kideetako batek bertan bizitzen segitzen badu. Zergadunaren titulartasunari dagokion zatian bakarrik izango dira kengarriak ordaindutako zenbatekoak, normalean % 50. Kengarriak izan daitezke baita ohiko bizilekurako hipoteka berri baten kuotak ere, guztira urteko 9.040 euro gehienez.