«Gehien egiten dudan lana idazlea lagundu eta ulertzea da»

Uxue Razquin 1992an jaio zen Iruñean, gaur egun bizi den leku berean, nahiz eta Ereinen egiten duen lanak goizean goiz jaikitzera eta astean ordu asko joan etorrietan igarotzera behartzen duen, autobusez Iruñetik Donostiara eta Donostiatik Iruñera, fede ematen dugu, liburu bat besapean hartuta beti. Irakurle sutsua, nobela beltzaren zalea, ikerketa kriminalarekin zerikusia duen ia guztiaren zalea, kazetari gisa aritu zen urteetan Ortzadar astekariarentzat kulturari buruz idazten, UPV/EHUko Kultura Zientifikoko Katedrarako dibulgazio zientifikoko artikuluak egiten, baita Berria egunkarirako irrati-erreseinak idazten ere, baina berak aitortzen duenez, kazetariek krimenak ebazten zituzten telesail batek inspiratuta ikasi zuen kazetaritza, eta literaturarekiko interesa izan zela gero kazetaritza literarioan espezializatzera eraman zuena, Bartzelonan, non -adi- denda-kate handi batean liburu-saltzaile gisa ere lan egin zuen. Orain, saldu daitezen laguntzeaz gain, liburuak ekoizteaz eta idazteaz, noski, ere arduratu behar da.

Entzun eta harpidetu gure podcastera Apple Podcasts, Google Podcasts, Spotify edo zure podcast plataforma gogokoenean. Post honetan atal honen transkripzio bat aurkituko duzu, irakurtzeko editatua.

UXUE RAZQUIN. 15.40. Egun batean dei bat jaso nuen, Ereineko gerentearena. Eta esan zidan: "beno, zuk ez nauzu ezagutzen, baina x naiz". Nik, "bai, jarraitu dizut, zurekin elkarrizketa bat egitea gustatuko litzaiguke". Une hartan ezin zen pasa. Haiek Donostian zeuden, ni Iruñean. Eta, noski, nik esan nion ez nuela muga igaroko. Esan zidan, "Bagoaz gu Iruñera". Eta horixe, elkartu ginen, elkarrizketa bat egin genuen. Gogoan dut El Peregrinon izan zela. Produkzio burua etorri zen, biak etorri ziren, eta galdera bat-batean egin zidaten, "editorea izan nahi duzu?". Hori galdetu zidan produkzio buruak, eta nik esan nion "bai, baina benetan ez dakit zertan datza". Eta esan zidan "ados, baiezkoarekin nahikoa dut, pixkanaka azalduko dizugu, hau eginez ikasten da".

IRATI JIMÉNEZ (LABORAL Kutxa). Txikitan, bere burua etxean irakurtzen gogoratzen du, jolastera irten beharrean, baita bere ama ere, liburuekiko maitasuna eman eta Manolito Gafotasen orrialdeak kopiarazten baitzuen, bere kaligrafia hobetzen laguntzeko, oso txarra zela aitortzen baitu. Orduan ez zekien, baina handik urte askotara, pandemia global batek eragindako osasun-alerta betean, herrialdeko argitaletxe historiko bateko arduradunen telefono-dei bat jasoko zuen. Argitaletxe horrek haren zientzia-dibulgazioko kazetaritza-artikuluak eta sare sozialetako liburuen aipamenak irakurri zituzten, eta literaturarako funtsezkoa zen lan bat egiteko baliatu nahi zuten, argitalpen-industrian lan egiten ez dutenentzat ezezaguna zena. Zeregin korapilatsu eta ikusezina, inongo fakultatetan irakasten ez dena, material literarioa eta giza materiala kudeatzen saiatzen dena, eta bere amak txikitan berarekin egiten saiatzen zenaz oso bestelakoa ez den zerbait egitean datzana: besteei hobeto idazten laguntzea. Iruñean, bere jaioterrian, liburuak nola egiten diren eta ahalik eta libururik onenak nola egiten diren aipatu genuen, Ereinen eskaintzari baietz esan zionetik egunero egiten duena egiteko bizitza osoa prestatzen daramala ematen duen norbaitekin, nahiz eta une hartan Uxue Razquinek ez jakin zertan datzan editore izatea.

UXUE RAZQUIN. Egia da nik ideia erromantizatua nuela. Editorea izatearekin amets egin nuen, zer zen oso ondo jakin gabe. Nik pentsatzen nuen editorearen figura oso bikaina zela, gero ez da batere horrela, sare sozialen bidez nik proiektatzen saiatzen naizena da beste langile bat zarela eta kito. Baina egun osoan liburuak irakurtzen ziharduen pertsona bat zela uste nuen...

IRATI (LK). Besaulki batean.

UXUE. Bai, sofa batean. Eta ni bulegora iritsi nintzen, eta ez zegoen sofarik. Ez, barkatu, "hau da zure idazmahaia" izan zen. Jakina, etengabe irakurtzen ari zara, baina milioika lan egin behar ditu editore batek, nik imajinatu ere egin ez nituenak. Ofizio hau zer den deskribatzeko eskatzen didatenean, leiho irekiz betetako ordenagailu-mahaigaina dela esaten dut, itxi ezin diren leiho mordoa. Egiten ari zarena eta, agian, hori da zailena, hiru lan aldi berean eta oso desberdinak gainera. Mezuak erantzuten ari zara, nobela bat irakurtzen ari zara, horretan egon behar duzu, eta lankideari erantzun behar diozu ea ondo iruditzen zaizun azal hori inprimategira joatea, horrek dakarren presio guztiarekin. Eta niretzat hori da zailena, hori guztia aldi berean kudeatzea.

Idazteko aldez aurreko fase horretan, seguruenik, arazo asko izango dituzu bidean, eta ia psikologoa bezala egon beharko duzu, laguntzen, egia da. Eta agian nik gehien egiten dudan lana, esaldi bat zuzentzea baino, laguntzea da. Niretzat urte hauetan ikasi dudana da pertsonarekin asko egon behar duzula laguntzen, oso jardute indibiduala dela uste baitut, zu bakarrik zaude idazten, berdin zait non, zure etxean edo kafetegi batean, baina, benetan, zu norekin ari zara hori guztia partekatzen? Hau da, inguruan jendea duzu, lagunak dituzu, seguru asko bikotea, baina hori guztia ez dakit beste norbaiten ulermenera iritsiko den, idazle batek sentitzen duena oso gauza sakona delako, kanpotik imajinatzen dudana da. Orduan, nola azaltzen diozu hori guztia ondoan dagoen pertsonari? Ondoan egongo da, baina agian ez dizu ulertuko. Nik uste dut ulermen horretara gehien hurbiltzen den figura editorea dela. Nire ustez, e? Ez dakit idazleek nola ikusiko duten. Nola ikusiko duzu zuk idazle gisa, baina "ulertzen didazu, hemen zaude" sentsazioa da, ziurrenik entzutea besterik ez da, ez du esan nahi editoreak gehiago dakienik eta "modu honetan edo beste modu honetan" esaten duenik, entzutea besterik ez da. Nik egoera askotan ikusi dut neure burua idazle batekin geratu naizenean kafe bat hartzera, larritu egin delako, ez duelako aurrera egiten, ez zaiolako ateratzen, ez duelako aurrera egiten, eta kontatzen aritzeak, "begira hau da arazoa, hau da oztopoa", hitz eginez aurkitzen dute irtenbidea.  Kafetegian bakarrik utzi naute, kito, badaukat, etxera noa idaztera, eta ni, oso ondo, aurrera, segi zurearekin.

IRATI (LK). Lanegun erraza.

UXUE. Bai, bai, nik ordainduko dut, agur.

IRATI (LK). Argitaletxeen industriarekin loturarik ez duen jendeari editore baten lana zertan datzala uste duten galdetuko bagenio, agian norbait irakurtzen imajinatuko lukete, gure gonbidatuak egiten zuen bezala, edo testuak zuzentzen. Ez litzateke gezurra, edizio lanaren zati bat zuzentzean datza, baina ez litzateke guztiz egia izango, eta are gutxiago egia osoa.

UXUE. Ni ez naiz hizkuntzaren zuzentzailea. Ni istorioan sartzen naiz, pertsonaietan sartzen naiz, bai, nola dagoen kontatuta, jakina. Pentsa dezaket leundu beharreko estiloa dela. Estilo hori amaituta badago... eta ez badu beste ezer behar. Baina gehiago sartzen naiz gauza teknikoetan... trama ondo dago, prozesu hori ondo egina dago. Pertsonaia hau hemen hasten da, hemen amaitzen da. Aldatu al da pertsonaia hori? Gauza gehiago literaturarekin lotuta hizkuntzarekin berarekin baino. Horri ere arreta jartzen diogu, e? Azken zati horretan. Oso lan zirraragarria da niretzat. Nik ez nuen bizi izan idazle batekin egotea bere sorkuntza-unean. Hori luxu handia da. Hor, alboan, ezer esan gabe egoten uzten badizute, pertsona hori nola hazten ari den eta kontakizuna nola hazten ari den ikusten egotea besterik ez. Niretzat hori sekulakoa da. Agian egin dudan azken lana, sakonena izan dena, horrela kontatzen dut sekulakoa iruditzen zaidalako, epikoa delako idazle honek egin duena. Album ilustratu baterako testua izan zen hasieran, eta nobela bihurtu da azkenean. Hala eskatzen zuelako, e? Ez da zerbait hargatik zabaltzea, luzeagoa nahi dugulako, ez, ez. Istorioak hala eskatzen zuen, eta hori zer esparrutan egin behar genuen zehaztea falta zitzaigun. Eta istorio horrek gehiagorako ematen zuen. Eta bera ere horretaz jabetu da, hori landu du eta eleberri bat egitea lortu du. Ideia horretatik abiatzen zen, orrialde batetik, album ilustratu bat izan zitekeela, egin dituen hirurogeita hamarrak arte.

IRATI (LK). Emagina erditze-gelan bezala egon zara.

UXUE. Sinestezina da. Emagina erditze-gelan ere bai, eta nik elkarrizketa batean konparatu nuen, ez dakit zuzen, ume batek lehen urratsak ematen dituenean, alboetara joaten zarenean bezala, egonkortasuna galtzen badu, alboetatik babestuz. Uztai bat sortzen. Nik horrela ikusten dut. Agian paternalista samarra da irudi hori. Baina egia da laguntza hori gustatzen zaidala.

IRATI (LK). Idazleei sormen-prozesuaren fase guztietan laguntzea, aurkitzen dituzten arazo literarioak konpontzeko behar badute laguntza ematea, ariketak ebaluatzea, non huts egiten duten eta non asmatzen duten ikustea, eta, utziz gero, zer hobetu daitekeen adieraztea. Uxue Razquini galdetu diogu ea, hain zuzen ere, lan egiten duen egileak laguntzen uzten diren.

UXUE. Bizitzako arlo guztietan bezala, oso pertsona desberdinak aurkitzen dituzu. Kasu honetan, oso gauza serioa eta garrantzitsua da pertsona horientzat, hori sortu dutelako, eta pertsona horiei garrantzitsuena iruditzen zaie, normala, bestela ez zinateke hasiko. Baina egia da pertsona batzuek ez dutela onartzen zuk kanpotik beharbada onartzen dituzun ideia edo irtenbide horiek, ez zaudelako testuaren barruan, ikuspegia oso garrantzitsua delako, nik kanpotik errazago ikusten dudalako testu hori idatzi duen pertsona batek baino. Berarentzat, sortu duena perfektua delako. Ez du esan nahi gaizki dagoenik, hobetu daitekeela esan nahi du. Eta horretarako gaude, istorioak hobeto kontatuta egon daitezen. Hori ere nahi dugu, irakurlearengana iritsiko delako eta irakurlea ez delako ergela. Ahalik eta perfektuena iristea nahi dugu. Beti egongo direla hobetu ditzakezun gauzak, noski, baina nahi duguna da testu horrek pertsona hori edozein modutan hunkitzea, berdin zait generoa, hunkitzea irakurtzen ari denarekin. Batzuek onartu egiten dute, beste batzuek amaitu dutela uste dutenean argitaletxe batera eramaten dute, eta horrela da, hori horrela argitaratuko dute. Eta hori ez da horrela.

IRATI (LK). Hori inprimategi bat da.

UXUE RAZQUIN. Horretarako autoargitaratzen dugu. Nik uste badut testu hau amaituta dagoela eta ez dut aldaketa gehiago egin nahi, inprenta batera noa eta inprimatu egiten dut eta kito. Baina argitaletxea ez dago horretarako. Argitaletxeak testu hori jasotzen du eta modu batera edo bestera lantzen da. Batzuetan orrialde batzuk bakarrik hobetzea izango da. Beste batzuetan, beste modu batera izango da: ai, amaiera hau agian ez baita oso ondo etortzen kontatu duzun guztiarekin. Izan ere, hori gertatzen da: nazkatu egiten gara, eta azkenean ozta-ozta iristen gara.

IRATI (LK). Nekea nabaritzen da.

UXUE RAZQUIN. Bai, nekea nabaritzen da eta azken unean esprintatu behar izatea. Jende asko dago dena aldatzeko prest. Batez ere gazteenak, nik uste. Mutil batekin egokitu zitzaidan, ideia zoragarria zen, oso originala zen eta erosi egin nion, baina beste gauza batzuk hobetu behar zirela uste nuen, eta batez ere, agian pertsonaien ahotsak huts egiten zuen gehien. Horretan aritu ginen. Berak lan egin zuen, nik jarraibide batzuk eman nituen eta berak egiten zuen lana. Ez diot nik egiten. Izan ere... hau zure nobela da. Ez, ez. Idazlearen nobela da. Eta zu laguntzen ari zara, besterik gabe. Asko landu zituen pertsonaien ahotsak, eta hobeto atera zen alde horretatik. Ideia aldatu nion? Ez, ideia berea da oraindik, eta oso ona gainera. Baina baziren hobetu beharreko alderdi batzuk, eta horretan lan egin zuen. Eta urtebetez egon zen.

IRATI (LK). Istorio bat ondo kontatzeko, modu sinesgarri, interesgarri eta zirraragarrian, ariketa literarioaren alderdi guztiak hartu behar dira kontuan. Egitura, pertsonaiak, elkarrizketak. Suspensea, argumentua, erritmoa. Tokia, denbora, giroa. Denak balio behar du istorio bat kontatzeko, eta dena okertu daiteke uneren batean. Editore baten lana idazleak konponbideak aurkitzeko arazoak antzematean datza.

UXUE. Arazoa ikusten dugu. Agian une horretan ezin dugu irtenbidea eman, oso gauza zehatza delako, idazle bakoitza mundu bat delako eta idazten ari dena beste mundu bat delako. Beraz, zerbaiten azterketa hain zehatza egiteko denbora eta lana behar dira. Ni etxera noa, eta pertsona horrek idatzi duen kontakizunean pentsatzen dut, baita nola lagun diezaiokedan ere. Oso espezifikoa da eta ez dago irtenbide orokorrik. Amaitu horrela. Egizu hau.

IRATI (LK). Egin amaiera hobea.

UXUE. Ez, ez, idatzi duzun guztiarekin eta egin duzun garapen guztiarekin uste dut hemendik joan zintezkeela. Saiatu aber. Batzuetan huts egin du, pertsona bati hau esaten diodanean, uste dut ezetz, froga ezazu esaten dizudan honekin, baina ea funtzionatzen duen. Agian irakurriko dugulako ez delako lortu nahi genuenarekin bat etortzen. Askotan noraezean ibiltzea da, baina entseatzea da kontua.

IRATI (LK). Argitalpen-prozesuan zehar, idazleek beren sormen-prozesuaren intimitatean sartzen uzten diote norbaiti. Zaurgarritasun-ariketa hori editoreak itzuli behar du, eta beti zaindu behar du giza materiala literatura-materiala ebaluatzerakoan. Prozesuak funtziona dezan, bi aldeek elkarrengan konfiantza izaten ikasi behar dute.

UXUE. Eta konfiantza hori kosta egiten da. Nik ulertzen dut beren maitasun guztiarekin idatzi duten testua dela, beren ahalegin guztiekin, nolabait horietan sartzea bezala da, beren munduan. Eta kosta egiten zaie oso intimoa delako. Nahiz eta asmatutako istorioa izan, fikziozkoa, nahiz eta autobiografikoa edo autofikzionatua ez izan. Egia esatekotan, nola idazten duzun ere oso gauza intimoa da, orduan ulertzen dut oso zaila dela hirugarren pertsona bat etortzea eta epailea izatea, zu bai, zu ez. Agian ez da ezetz. Agian... zaila dirudi, baina agian istorio hori kontatu da jada, agian zure kontatzeko moduak ez du erakartzen, askotan aspertu egiten du, erabiltzen ez dudan hitz bat da, baina aspertu egiten gara. Ezin naiz aspertu istorio hau irakurtzen, zeren...

IRATI (LK). Zuri irakurtzeagatik ordaintzen dizute.

UXUE. Noski. Ni luzaro egongo naiz testu honekin, baina irakurleak liburua erosi eta hirugarren orrialdean aspertzen denean ez du nire begirune bera izango. Ez da hor egongo. Itxi egingo du. Eta, ziur aski, saldu edo oparitu egingo du. Nik hori ez gertatzea lortu nahi dut. Hori transmititzea zaila da, gauza intimoa delako, hirugarren pertsona bat zurea epaitzen ari delako, eta normalean hortik kanpo egoteak ematen digun ikuspegiarekin arrazoi dugulako. Ez da zerbaitegatik, kanpoan egotearen perspektiba besterik ez da. Eta normalean hori irakurtzen dugunean, testu hori irakurtzen dugunean, huts egiten duten eta funtzionatzen duten gauzak ikusten ditugu. Nik errefortzu positiboa egiten dut. Txarra dena aipatzen dut, baina ona ere esaten dut. Hori ere garrantzitsua iruditzen zait. Konfiantza ematen die. Gure bileretan gauza bat da... kritikatuko badut irudi bat errepikatzen dela, metafora bat erabili dela... errepikapena da gehien huts egiten duena, ez dutela ulertu pentsatzea. Lehenengoan ulertu dute, zuk bezala. Kontua da... nik uste dut konfiantza hori eraiki behar dela eta niri ere dagokidala. Zati hori ez du idazleak bakarrik egin behar. Editoreak ere ahalegina egin behar du.

IRATI (LK). Eta horra hor galdera, nola egin daiteke hori? Nola jakin daiteke zerbait ondo idatzita dagoen edo ez, zerk huts egiten duen, zerbaitek huts egiten badu, non dagoen arazoa? Irakurriz, noski. Profesionalki, bai. Baina irakurriz. Begiak zabalik, arretaz, eta irakurtzen ari garen bitartean gertatzen zaigunari kasu eginez, inpresio hori egileari helarazi ahal izateko. Aspertu egin gara? Galdu? Nekatu? Hunkitu? Gure gonbidatuak dioenez, kontua da arreta jartzea testuak sentiarazten digunari.

UXUE. Sentsazioei buruz doa gauza. Nik behintzat horrela ikusten dut. Amaitutako orrialde edo liburu batean. Liburu-dendara noa liburu bat erostera, eta sentsazio horrek atsegin ematen du, orri on bat irakurtzea. Gustua ematen du. Geldi zaudela nabaritzen duzu.

IRATI (LK). Gorputzak nabaritzen du.

 UXUE. Gorputzak nabaritzen du. Hori da ni ere saiatzen naizena irakurtzen dudanean. Sentsazioek ni gidatzea. Oker nabilela, ba ziur aski. Errezeta magikoa ez daukat, inork ez dauka. Egia da irakurle gisa sentiarazten ditudan gauza horiek nire editore lanera eramaten saiatzen naizela. Hori da asetzen nauena. Lan egitea gustatzen zait. Zerbait gustatzen ez bazait, ez dut ba, hau kaka hutsa da esaten, gehienetan lanketa behar duen baiezkoa ematen dugu. Zerbait dagoela ikusten badut, nahiz eta txinparta bat izan, berdin zait, baliteke beste istorio bat egitea, istorio hau ez, beste bat, baina zuk bai, zuk idazten. Hau ez, hau kaka hutsa da esatean editoreak hotzak garelaren irudia bezala. Gehienetan ez dugu hori esaten. Inoiz ez. Eta are gutxiago aurrean dagoen pertsonari, errespetua merezi duelako. Gehienetan baietz da, eta landu egingo dugula.

IRATI (LK). Beste edozein zereginetan bezala, ahalegina da gakoa. Amore eman gabe lan egin behar da testua amaitutzat eman arte, bertsiorik onena lortu arte. Eta gero zer, geure buruari galdetzen diogu. Eta ez gaitu harritzen gero lanean jarraitu behar dela entzuteak. Zuzenketak egitea, maketatzea, azala eta atzeko azala diseinatzea eta testu hori liburu fisiko bihurtzea. Prozesu horrek, Uxue Razquini, lehen eguneko ilusio bera egiten jarraitzen dio.

UXUE. Ilusio handia egiten dit. Bulegoan iseka egiten didate. Pasatuko zaidala esaten didate. Baina uste dut ez zaidala inoiz gertatuko. Kutxak datoz. Normalean biltegian lan egiten duen pertsonak kutxak ekartzen ditu, eta nik uste dut lehen berak irekitzen zituela eta kito. Baina orain, nagoen unetik, ni zain nago pixka bat. Eta ezer ez, zabaldu eta usaindu egiten dut. Niri iseka egiten didaten gauza bat da, arnastu eta beste guztiak ikusten ditut niri begira, ikuskizunari begira. Baina horrek ilusio handia egiten dit. Beti. Asko kostatu da. Liburu hori horra iritsi izana. Niretzat garaipena da beti. Ilusio handia egiten dit liburuak iristeak. Nik ulertzen dut nire lankideek urte asko daramatzatela eta liburuez kokoteraino egongo direla, baina sentsazioa ai, beste bat bezala da. Eta abentura berri bat hasiko dugu honekin.

IRATI (LK). Abentura horren helburua liburua irakurraraztea lortzea da. Beste aldean dagoen norbaitek araoa deszifratzea eta idazleak bere buruan ikusten zituen irudiak, soinuak eta pertsonaiak bere buruan ikustea, horrela literaturaren ariketa telepatikoa osatuz. Horretarako, hiru elementu giltzarri zaindu behar dira, ahal den neurrian jendeak liburuari erreparatu eta irakurtzeko gogoa izan dezan: izenburua, azala eta atzeko azala.

UXUE. Liburu asko daude liburu-dendetan, baina nabarmendu beharra duzu. Oso ondo, edukia primeran dago, baina jendea ez da iritsiko edukira kanpokoaldera, azalera eta atzeko azalera baino lehen. Genero bat izan beharko luke. Atzeko azaleko testua oso zaila da.

IRATI (LK). Oso zaila.

UXUE. Horretaz hitz egin genezake, niri gehien kostatzen zaidan gauza bat da. Baina egia da izenburuak atentzioa eman behar didala. Izan esaldi oso luzea delako edo hitz bat delako eta sendoa delako edo arraioa, izenburua ondo jartzea zaila delako. Eta bai, egia da marrazkia eta ilustrazioa aurrera doazela, eta kolorea argi dago denak batera pilatuta daudela eta arreta erakarri behar duela, eta egia da izenburua oso garrantzitsua dela eta oso garrantzi gutxi ematen zaiola. Argitaletxetik. Askotan, izenbururik gabe etortzen dira eskuizkribuak, eta elkarlanean egiten dira. Testua amaitu denean, "brainstorming" antzekoa egiten da, eta izenburuarekin asmatzen saiatzen da; elkarlaneko gauza bat da. Batzuek utzi egiten dute. Ba... nik ez dakit izenburuak jartzen. Tira, zure esku utziko dut, jarri zuk nahi duzun izenburua, eta gero atzeko azala dago, baina ez nuen uste niri zegokidanik.

IRATI (LK). Ez zuen uste, ezta ere, hain zaila izango zenik testu iradokitzaile, erakargarri eta jakingura pizen dutenak aurkitzea, liburuaren ideia ematen dutenak, gehiegi esan gabe. Edo beti izango zituela esku artean hainbat liburu ekoizpen fase desberdinetan eta mila leiho irekita ordenagailuan. Ezta bere lanak aukera emango liokeela liburuak nola egiten diren ikusteko ez ezik horiek enkargatzeko ere.

UXUE. Ez dakit mundu guztiak ezagutzen duen. Ez nekien liburuak enkargatu zitezkeenik, zuk benetan pertsona batengan sinesten baduzu, Twitterren ikus dezakezula, hori gertatu baitzait, eta idatzi eta esan ahal badiozu, liburu bat idatzi nahi duzu? Hau idatzi nahi duzu? Bi aldiz gertatu zait hori, eta bietan asko gustatu zait emaitza. Berriro egingo nuke. Beste batzuetan oker zaude. Edo ez zaude oker, baina gauza bat pentsatu eta beste bat atera da. Azkenean, Twitterren oso erreferentzia lausoak dituzu. Azkenean, txio bat... atera daitekeenetik, ikus dezakezu pixka bat nola idazten duen, zer ideia dituen, txioen originaltasuna... Ezin hobeki egin zuen pertsona batekin gertatu zitzaidan, ondo egin zezakeela uste nuen, baina bete egin du eta aurreikuspenak gainditu ditu. Irudimena dela eta. Gauza bat izan zen, begi-kolpeko maitasuna, arraioa, baina zer ideia dituzun buruan, agian istorio batera eramanez gero, sinestezina izan daiteke. Eta hala izan zen.

IRATI (LK). Polita da lanaren zati hori, ezta?

UXUE. Bai. Batez ere, harreman asko egiten dituzulako zure bizitzan lortuko zenituenik sinesten ez zenuen egileekin, eta laguntzat ere hartzen dituzu, eta hori ere polita da. Eta gero esaten genuena: hain da barneko ariketa, ezen zu horren parte izatea izugarrikeria baita, non bere barne munduan sartzen utziko dizun, non bera eta bere bizitza osoan beste inor egon ez den. Joe, ze polita.

IRATI (LK). Beste inor ez dago hor. Zeremoniaren puntu horretan.

UXUE. Bai. Sekulakoa da. Istorio bat nola sortzen den ikusten uztea.

IRATI (LK). Baliteke editorearen lanbidearen ikuspegi erromantizatua jada ez izatea gure elkarrizketaren hasieran esan diguzun bezala, baina hunkitu egiten du lanean bikaintasuna dagoen guztietan bezala, bere kasuan ere grina eta gogo bizia dagoela ikusteak. Osagai horrek, kapituluz kapitulu, bikaintasunari laguntzen diola egiaztatu dugu, eta Uxue Razquinek beti literaturan presente egon beharko lukeela uste du.

UXUE. Nik gogo bizia eskatzen dut beti. Eta lagun batekin geratzen zareneko sentsazio hori, zerbait gertatu zaizunean eta esaten duzunean: "gauza bat kontatuko dizut". Zerbait deskubritzearen eta kontatuko dizudala sortzen duen sentsazio hori. Eta uste dut asko falta dela. Esan duzunagatik. Jendeak nahi duena, ez dakit jendeak istorio bat kontatu nahi duen, jendeak gerokoa nahi du. Jendea, elkarrizketak, jendeak bere ametsetan katapultatu nahi du nolabait. Idazle arrakastatsua izatea, ez dakit dirua irabaztea den, baina bai arrakastaren zati hori, niretzat iragankorra dena, niretzat ez du sendotasunik horrek, nik beti esaten dut "zer kontatu nahi didazu", zein den zure istorioa, asmatua edo zurea, berdin zait, agian hori eskatzen dut, gogo bizia eta agian pretentsiorik gabe idaztea ere bai. Zintzoak. Hau idatzi nahi dut jaiotzen zaidalako, ateratzen zaidalako eta jendeak irakurtzea gustatuko litzaidakeelako. Hori ere izan daiteke eta. Anbizio ona da. Hau da, gustatuko litzaidake istorio hau jende askorengana iristea eta irakurtzea eta ondo sentitzea. Hori ere izan daiteke. Ez dut ezetz esaten. Baina, agian, bidean galdu da gogo bizia.  Agian haratago ikusteagatik. Ez dakit, beren burua imaginatzen dute egunkarietako azaletan ateratzen, asko saltzen, gero kontatzen den guzti horri buruz istorioak asmatzen... baina oinarrira joan behar dugu, eta hori eginez uste dut istorio hobeak ateratzen direla.

IRATI (LK). Agian hori da ondo idazteko gakoa, kontatzeko irrikan gauden zerbait kontatzeko gakoa. Gogoa berotzea. Ondo pasatzea. Berotzea. Liburu garrantzitsuak egitea pentsatzeari utzi liburu onak egiteko. Agian bereziki euskarazko literaturaz ari garenean, hizkuntza minorizatu eta sarritan gutxietsi batean, literatura seriotzat hartzeko zailtasun historiko izugarriei aurre egin behar izan diena eta agian bere burua serioegi hartzearen zurruntasuna salatzen duena.

UXUE. Agian geure buruari gehiegizko garrantzia ematen diogulako. Agian hizkuntzaren egoera diglosiko osoagatik datorren guztiz logikoa den konplexu horretatik, dena, baina egia da lagunduko ligukeela pixka bat ateratzen hain mugatuta dagoen horretatik, garelako pixka bat...

IRATI (LK). Zurrunak.

UXUE. Zurrunak. Eta idazkeran nabaritzen da. Gehien azpimarratzen dudana pixka bat askatzea da. Egileekin egiten ditudan ariketetan, ariketak egiten baititut, esaten diet "askatu, utzi eramaten, denbora guztian zu zara geldiarazten zaituena", egiten dugun autozentsura bat da, honek ez duelako manifestu itxurarik, ez dutelako manifestu itxurarik izan behar, hain aire serioa, umore handia egin dezakezu eta gai batzuetan serio izaten jarraitu. Umoretik, zientzia-fikziotik heldu diezaiokegu, dena oso serioa dirudi, mugatuta egotea, eta eskatu ez zaigun muturreko seriotasun bat. Hortik pixka bat atera eta mundu berriak aurkitzen saiatuko gara, hori ere falta zaigu eta. Herri gisa falta zaigu, esan dezagun. Kulturan, literaturan, ezin dut beste arte batzuei buruz esan, baina zabaltasun pixka bat, gainerako jendeak zer egiten duen ikusi behar dugu, agian ondo egiten ari den horren guztiaren ideiak har baititzakegu, saia gaitezke, agian ez da geurea, baina beste bide batzuk aurkituko ditugu.

IRATI (LK). Uxue Razquini gustatuko litzaioke euskarazko literatura askotarikoagoa izatea, era guztietako liburuekin, askotariko galleta kaxa bat bezala, dio, gustu eta une guztietarako zerbaitekin. Irakurle gisa faltan botatzen du literatur genero gehiago ez lantzea. Eta editore gisa damu du haiek gutxiestea. 

UXUE. Egia da serioari erreparatzen diogula, errealistari, hori baloratuko baita gehien. Nork, ezta? Nik gehiago ikusten dut beste literatura batzuetan, beste herrialde batzuetan. Hemen jendeak barre egiten duena baloratzen da. Zertxobait. Bestsellerrena. Ez dugu "bestseller" bat egiten. Nahiago nuke nik "bestseller" bat egingo banu, egia esan.

IRATI (LK). Nahiago nuke egia balitz "bestseller" bat nahierara gerta daitekeela. Tira.

UXUE. Ondo legoke. "Bestseller" bat egingo dut. Ez, baina beharbada badira bigarren mailako generoak, eta horrek min handia ematen dit. Batez ere irakurle gisa. Nik, editorea naizen aldetik, hori eska dezaket nolabait, eskatu eta egin daitekeena. Nobela beltza euskaraz, polizia-nobela gaztelaniaz, zergatik ez. Eta literatura ona izan dadila. Literatura ona, literatura txarra, generoen arabera banatzen dena... inoiz ulertu ez dudan gauza da. Ni nobela beltzekin hazi naiz, eta uste dut badirela, alde guztietan bezala, nobela onak eta nobela txarrak. Baina ez du esan nahi genero bat berez txarra denik.

IRATI (LK). Eta "bestsellerrak" argitaratzeko ez bada nahikoa asko saldu nahi dela erabakitzea, zer helburu jartzen dira editore gisa epe ertain-luzera?

UXUE. Nobela beltz gehiago idaztea gustatuko litzaidake, polizia-nobela, bueno, nobela beltzaz hitz egingo dut, oro har, azpigenero asko baititu. Euskaraz. Hori sustatu nahi nuke. Eta uste dut saiatzen ari naizela. Niretzat, askotan esan dut, Twitter tresna bat da. Abisu gehienak Twitter bidez ematen ditut. Norbaitek ideia bat, eskuizkribu bat edo zerbait badu bidali dezala. Hori gustatuko litzaidake, asko gozatu dudan generoa delako. Gehienbat gaztelaniaz irakurri dut, baina euskaraz askoz gehiago irakurri nahi nuke. Eta hori egiteko ideiak daudela uste dut, eta lortzea gustatuko litzaidake. Eta, gero, ez dakit, hau urte askotarako izango litzateke, eta bai, asko lortu da, baina oraindik ere jasotzen ditudan eskuizkribu gehienak gizonenak dira. Gizonenak eta gaztelaniaz. Une jakin batean inbertitu nahi nuke, gero orekatzeko. Emakume gehiago animatzea beren eskuizkribuak bidal ditzaten. Izan ere, alde handia dago mezuak idazteko moduan. Hori bai nabaritu dudala. Gizonengan erabateko konfiantza ikusten dut eta emakumeengan gauza guztiengatik barkamena eskatzea, eta horiek dira, normalean, hoberen dauden testuak. Ikaragarria da. Izan ere, mezu elektroniko bat iristen zaidan bakoitzean...

IRATI (LK). Lehen lerroan ikusten duzu iruzurtiaren sindromea.

UXUE. A zer-nolako... Baina oso maila larrian. Esan nahi dut emakumeek mezu horiek idazten dituztenean: "begira, testu hau bidaltzen dizut, ziur aski gaizki dago", normalean primeran daude. Eta beldur hori, ezta? "Ez dut balio" hori. Eta besteak, berriz, "testu hau ezin hobeto doakizu zure katalogorako". Arraioa. Konfiantza hori.

IRATI (LK). Generoaren ikuspegitik katalogo orekatuagoa izatea eta hainbeste orduko zoriona eman dion genero-liburu gehiago argitaratzea, bereziki polizia-generoarenak. Helburu horiek jarri dizkio bere buruari 31 urte besterik ez dituen editore honek, herrialdeko argitaletxe handienetako baten buru hainbat esperientzia metatzen ari baita, duela urte gutxi arte literatura-edizioa ia gizonen lana baino ez zen herrialde batean. Hori ez da gutxi, eta bestea, noski, garrantzitsuena. Argitaratzen jarraitzea eta liburu onak egiten laguntzea. Hor egotea, sorkuntza-prozesuaren lehen lerroan, egun batean ezer ez dagoen eta beste egun batean, bat-batean, zerbait, ideia bat, irudi bat, istorio baten ernamuina dagoen leku horretan egotea, hor, liburuak egiten diren mirari-lantegi horretan, non historian zehar literaturaren maisu handiek beren mirari literario handiak egin dituzten.