«Ez dugu gazte izaten saiatu nahi; bizi dugun une honetatik geure ekarpena egin nahi dugu»

Francis Díez, Doctor Deseo taldeko abeslaria

Bizipen ugari izan dituen ahotsa du gure gonbidatuak, eta botak, ligeroa eta kapela beltza jantzi, ezpainak margotu eta bere androginia ahaltsuarekin eta performatibitate liluragarriarekin 30 urte baino gehiago daramatza euskal musikaren panoraman denbora gehien daraman talde baten buru; ez dira urte gutxi, baina, dena dela, oraindik ere euskal talde interesgarrienetako bat dela esan dezakegu. 1987. urtean sortu zen taldea, eta 17 disko kaleratu ostean, abesti gogoangarriak eta zuzeneko emanaldi erakargarriak eskaintzen jarraitzen dute oraindik. Lortzeko zaila den aleazio bat lortu du taldeak, bizitza luzea, ospe kritikoa, jarraitzaile leialen tropel ederra eta zale berriak erakartzeko gaitasuna uztartuta; eta jarraitzaile horiek areto guztiak betetzen jarraitzen dute, doazen tokira doazela, bai Euskal Herrian, bai Estatu espainolean, bai Mexikon. Izan ere, Mexikora joango dira laster Maketoen iraultza azken diskoa aurkeztera; disko horrekin, Euskal Herrira iritsi ziren etorkinen oldeak omendu nahi izan dituzte, Euskal Herria bera errotik aldatu zuten aldetik. 2019an prestatua zuten proiektua, baina pandemiak geldiarazi egin zuen; lan horretan, lehen aldiz, abesti guztiak euskaraz kantatzen ditu Bilboko historia musikala ulertzeko ezinbestekoak diren taldeetako baten abeslariaren ahots nahastezinak; izan ere, hiri horri kantatzen dio, bertan bizi da eta bertako auzo-kulturatik eta antzerki-kulturatik sortutakoa baita Francis Díez, Doctor Deseo taldeko frontman ikonikoa.

Entzun gure podcast-a eta egin zaitez harpide plataforma hauetan: Apple Podcasts, Google Podcasts, Spotify edo gogokoen duzun podcast-plataforman. Post honetan, atal honen transkripzioa aurkituko duzu, erraz irakurtzeko moduan editatuta.

FRANCIS. Txiki-txikitatik flipatu nuen trabestien kulturarekin. Zorionez, nire saxofoi-irakasleak hainbat taldetan jotzen zuen Gorte kalean –Bilboko auzo txinatarra zen–, eta batzuetan berarekin joaten nintzen, leku haietan ibiltzeko adinik ez nuelarik, eta horrela ezagutu nuen Colorines, Bilboko lehen transformistetako bat, ezta? Eta txundituta utzi ninduen. Horrek, egia esan, gauza asko eraitsi zizkidan buruan, eta markatu egin nau zentzu askotan: pop kultura interpretatzerakoan edo agertoki baten gainean nola egon interpretatzerakoan, ezta?  Hain garai basati eta, aldi berean, samur haietan artistak nolakoak ziren ikusteak, eta garai haietan beste batzuei sekula utziko ez zizkieten gauzak egiten ikusteak, egia esan, inpaktua eragin zidan, inpaktu handia izan zuen nigan, eszenatokietan egoteko zuten modu hark. La Otxoa deskubritu nuen, eta beste asko, Asier… Eta kultura honek markatu egin nau, egia esan, baita Iggy Pop-en kulturak ere, zure inkontzientean baituzu, edo beste batzuek ere eragina izan dute nigan. Imajinatzen dut alderdi antzerkizale hau kabaretaren alderditik datorkidala. Eta gero, jakina, Kurt Weill ere ezagutu nuen, gerra arteko garaiko kabareta, eta horrelako gauzak, eta horrek ere baldintzatzen zaitu agertoki batera igotzeko garaian.

Baina, gero, oinarrizkoenera itzultzen zara eta, musikan, garrantzia duen gauza bakarra zera da, zuri gustatzea, eta zure egia-nahiarekin konektatzea, eta besteentzat balio izatea, baina hori beste edozein lanbidetan bezala. Eta hori da edozein lanbideren oinarria. Hortik kanpo dagoen guztia su artifizialak dira.

IRATI JIMENEZ (LABORAL Kutxa). Francis Díez auzo bilbotar peto-peto batean sortu zen, Uribarri auzoan, 1958. urtean, eta auzo horretatik ez oso urrun egin dugu harekin hitzordua, LABORAL Kutxaren Kale Nagusiko bulego nagusietan. Abenduko goiz horretan dena hotza da Bilbon, gonbidatuarekin izandako elkarrizketa izan ezik. Izan ere, gure gonbidatua hain da eskuzabala, hain gertukoa, hain atsegina eta hain ederto ezagutzen du bere lanbidea, ezen elkarrizketa labur suertatu baitzaigu. 35 urte daramatza talde baten buru izaten, eta beti pluralean hitz egiten du talde horri buruz, ez “ni” baizik “gu”. Jakin nahi dugun lehen gauzetako bat da izena nondik datorren, nola bururatu zitzaien 87an Doctor Deseo izena, hain iradokitzailea.

FRANCIS. Bada, hasieran, hamaika buelta eman genizkion izenari. Eta, azkenean, beti sortzen zaizu izen bat gauaren amaieran, alkohol-tasa handi samarra duzunean, eta gero, goizean, normalean ez zaizu hain aukera ona iruditzen, taldeak gau hartan zuen berotasuna hoztutakoan. Gogoan dut, hasieran, Laranja Mekanikoa filmean erabiltzen duten droga horren izena jarri geniola geure buruari, demasa iruditzen zitzaigulako: Moloko Plus. Eta, gero, Doctor Deseo. Nolabaiteko espekulazio batetik sortu zen… Doctor hitzak pop tradizioko hainbat talderekin egiten zuen lotura, hala nola Doctor Feelgood, Doctor Who, eta bluesean gehiago, bi edo hiru inguru; aurrerago gehiago atera ziren, eta pop kulturaren jarraibideak apur bat markatzen zituzten. Eta, gero, “deseo” hitza, gurekin bat zetorren hitza zela iruditzen zitzaigun. “Deseo”, nahia, gauzak lortzeko beharrezkoa den aurretiazko energia hori bezala. Gure amonak esaten zidana, jateko bi gauza behar direla. Jaki onak eta gosea. Bizitzeko beharrezkoa den gose hori. Eta, beste alde batetik, bazuen konnotazio sentsual bat, eta gustuko genuen, gurekin bat egiten zuen, gurekin konektatzen zuen, hein batean.

IRATI (LK). Hasieran arraro samarra egiten zitzaien, izen artistiko guztiak bezala, baina denborak aurrera egin ahala, normaltzat hartzen hasi ziren, azaldu digu. Gainerakook ere normaltzat hartu ditugu, arian-arian, bere margotutako orezta, ezpainetako karmina, ligeroa, hatzik gabeko farfailezko eskularruak… hori guztia galtza bakeroekin, kamisetekin, kapelarekin konbinatuta, queer performatibitate bat, glam-aren ikono handiengandik –esaterako, David Bowierengandik– hartutako zerbait, baina gehienbat beren haurtzarotik, gaztarotik, auzoko kabaretetik eta antzerkitik datorrena.

FRANCIS. Bai, auzoko maritxuak ginen gehiago, zentzu horretan. Kabaretetik, auzo txinatarretik gentozen, eta, gero, nondik zatozen arabera, zaletasun batzuk ala besteak izaten dituzu. Nik beti izan dut, txiki-txikitatik, aurpegia margotzeko zaletasuna, edo nire arrebaren kuleroak janzteko zaletasuna.

IRATI (LK). Mozorroa…

FRANCIS. Kemen handiko ama bat duzunean, ama horrek markatzen dizkizu jarraibideak… eta mundua ulertzeko eta deskodetzeko duzun modua, eta agian gehiago nabarmenduko dizu alderdi femeninoa. Aitaren figurak garrantzi txikia eta amaren figurak garrantzi handiagoa duenean, horrelakoak ere gertatzen dira, kasualitateak dira, eta zuk heredatu egiten dituzu, eta ahalik eta etekin handiena ateratzen diezu.

IRATI (LK). Doctor Deseo lehen diskotik Maketoen iraultza azken diskora bitarte, Francis Díezi gauza asko gertatuko zitzaizkiolakoan gaude, baina maskara, agertokira igotzeko aukeratu zuen hasierako mozorroa, ez zaio murritz geratu.

FRANCIS. Ez, zentzu horretan Sofoklesen jarraitzaile naiz; izan ere, Sofoklesek zioenez, “jar iezaiozu maskara bat gizon bati, eta egia esango du”. Inauteria da horren adierazgarri, ezta? Orduan, niretzat txikia edo murritza ez izateaz gain, maskara gustatu egiten zait. Nik batzuetan zera esaten dut, edo esaten didate aipatzen dudala: zu zeu al zara? Ea, bada, ni neu oso kontzeptu estua eta murritza da, ezta? Norberak bere buruaz eta niaz duen kontzeptua oso murritza izan ohi da. Horrela, bada, niri izugarri gustatzen zait trantsizioko une hori, maskararena, non modu batean jartzen zaren, era jakin batean, zeren gero agertokira igotzen baitzara, eta nia aparkatuta uzten duzu, eta gauza askoz handiagoak sortzen dira. Nik neuk batzuetan neure buruari begiratu eta zera pentsatzen dut, "joe, ni ez naiz hori", baina hori da gustatzen zaidana, neu harritzea, ezta?

IRATI (LK). Bai, maskara malgua izan dadila, barruan hazteko, handitzeko aukera eman diezazun.

FRANCIS. Eta lurralde askotan bizitzeko aukera, eta gauza askotan, sentsazio eta emozio desberdin askotan bizitzeko aukera. Eta hemengoaren larrutan eta hangoaren larrutan jartzea. Horrela, askoz ere errazagoa da.

IRATI (LK). Trabestitzea, azken batean.

FRANCIS. Trabestitzea da. Maskara hori janztea da, niaren txikitasuna baino gauza askoz ere handiagoak, ahaltsuagoak gerta daitezen.

IRATI (LK).  Doctor Deseoren diskoetan eta kontzertuetan gauza handiak, ahaltsuak gertatzen direla aitortu izan dute bai musika-kritikariek, bai publikoak; eta publiko horrek ez die inoiz hutsik egin, ez Euskal Herrian, ez Espainian, ezta Mexikon ere, herrialde hartan amaituko baitute azken diskoaren bira. Francis Díezen ustez, arrakasta horren zati bat, zalantzarik gabe, elementu magiko baten mende dago, zoriaren mende, eta beti ez da aldeko izaten.

FRANCIS. Nik txiste txar bat egin ohi dut: marxista zorrotzak garela esaten dut. Grouccho Marxek zioen bezala, ezerezetik abiatuta iritsi gara…

IRATI (LK). Miseria gorrienera.

FRANCIS. Miseria-mailarik handienetara. Baina bidea luzea izan da. Miseria-maila handienetara iristeko bide horretan, zeren, musikan miseria handia baitago; bidea luzea izan da, eta horixe da musikari batek nahi izaten duena. Zuk nahi duzun horrek luzaro irautea. Ez dadila igarokorra izan, eta ez dadila ziztu bizian agertu eta desagertu zuk barru-barruan daramazunean. Zentzu horretan, gu ezin gara kexatu. Eta gero eta argiago ikusten dut zoriak ere izan behar duela eraginik. Eta, ez dakit zergatik, guk aldeko izan dugu zoria. Beste faktore batzuek ere badute garrantzia, hala nola lanak, intentsitateak, dedikazioak… Baina nik jende asko ikusi izan dut gu bezalaxe saiatu dena, eta ondo atera ez zaiona; beraz, zoria ere bada faktore bat, eta alde horretatik esker oneko izan beharrean gaude.

IRATI (LK). Gure gonbidatuak aipatu dituen elementu horiei guztiei –lana, intentsitatea, dedikazioa– beste bat, gutxienez, gehituko genioke: indar biziko zuzeneko emanaldiak, taldekide guztiek beren onena ematen baitute gauero-gauero.

FRANCIS. Hori funtsezkoa da lanbide honetan. Guk gauza bat daukagu. Aldez aurretik erritual bat ere egiten dugu guk, elkar besarkatzen dugu zero unetik, agertokira igotzen zaren unetik erabat sartuta, erabat inplikatuta egon zaitezen. Zenbait jendek dio: ah, hirugarren abestirako hartzen diot puntua nik. Ez, ez; hirugarren abestirako ez. Sartzen zaren unetik izan behar du. Agertokian agertu eta ibiltzen hasten zaren unetik barruan egon behar duzu. Eta une horretatik aurrera gertatzen denak handia, indar bizikoa, ahaltsua izan behar du. Zerbait gertatu behar du barruan, eta kanpoan gertatzen ari denarekin bat egin behar du. Hori horrela bada, hori gertatzen den bitartean, guk jarraitu egingo dugu. Horrelakorik gertatzen ez denean… hori da garrantzitsuena guretzat.

IRATI (LK). Hori da garrantzitsuena, dio gure gonbidatuak. Dena ematea, musikaren negozioan ezeren bermerik ez dagoela jakinik.

Eta musikan ezeren bermerik ez dagoela diogunean, oinarri-oinarrizkoenaz ere ari gara, zeren ez dagoen lehen gauza zera baita, horretaz bizitzeko aukera izatearen inolako bermerik. Horregatik, Francis Díez aldi berean musikaria eta okina izan zen urte luzez.

FRANCIS. Lanbide honetan, gailurrera iristen zara eta, bat-batean, bi diskotan, hondoraino jausten zara. Eta hori etengabe gertatzen da. Jendea agertu eta desagertu egiten da etengabe. Nik ezagutzen dudan lanbide makalenetako bat da. Aktoreek gehiago irauten dute. Beste batzuek gehiago irauten dute arlo horietan. Garai jakin bati, adin jakin bati oso loturik dago, konpromiso oso kañeroa behar izaten du. Hasteko, eta hau gomendio bat edo horrelako zerbait da, nahiz eta itsusi iruditu, zeren bakoitzak egin dezala nahi duena… hau da, ez duzu pentsatu behar musikaz biziko zarenik, hasieratik. Gustuko duzun zerbait pentsatu behar duzu, iraungo dizun euskarria izan dadin. Zeren, hasieratik musikaz bizitzea bada zure asmoa, berehala frustratuko baitzara, eta ez duzu luzaro iraungo. Gero gerta daiteke edo ez, musikaz bizi ahal izatea. Baina, hasieratik, guk ez genuen horrelakorik pentsatu ere egin. Ni okina izan naiz 25 urtez. Eta beste gauza batzuk egin ahal izateko modua aurkitu nuen, hala nola musika edo mendia; nire kasuan, hiru egunez soilik egiten nuen lan. Nik eraikitako zerbait izan zen, ogi integrala egiteko modu bat zen, eta niretzat oso egokia izan zen lur gainean egoteko, non nengoen jakiteko… eta lurretik ez goratzeko; izan ere, musikaren lanbidean ez baitago arriskuen prebentzioko teknikaririk bidean zein arazo topatuko dituzun esango dizunik. Hortaz, musikaren munduko arazo serio gehienak pertsona arruntek nahi izaten dituzten gauzak izaten dira, eta, gero, arazo benetan serio-serioak ere izan ditzakezu, inork ez dizulako azalpenik eman. Eta txoro-txoro jokatzea arazo horietan guztietan sartuz.

IRATI (LK). Desordena, ospea, gaua, rock-ak beti kantatu izan dion betiereko nerabezaroa… Elementu horiek guztiek, baita musikak ere, edo, agian, batik bat, dena ederto doanean, arrisku ugari dituzte, eta harropuzkeria da horietako bat.

FRANCIS. Nik esan ohi dut 10 laudorio mesedegarri suertatzen direla edonoren autoestimurako, baina 200 jasotzen badituzu, ergel bihur zaitezke, eta horrelako gauzekiko mendekotasuna sor dakizuke laster batean. Noski, eta gainera lotsatia bazara eta ikusezina izan bazara, pertsona arrunt oro bezala, eta, bat-batean, Jainko bihurtu eta mundu guztiak ederra ere bazarela esaten badu, flipatu egiten duzu, noski, koloretan, gainera. Eta une batean burua galtzen duzu, eta zeure baitarako pentsatzen duzu: zerbait izango dut, bada. Ez. Horrela, behin baino gehiagotan huts egin behar izaten da eta behin baino gehiagotan min hartu behar izaten da gauzak bide horretatik ez doazela konturatzeko. Baina hori guztia ez dizu inork azaltzen aldez aurretik. Beste edozein lanbidetan… igeltseroari zera esaten diote, arnesa hemen, kaskoa han, enpresaburuak bullying egiten badizu jo ezazu sindikatura. Dena askoz ere zehaztuagoa dago, edo edozein lanbidetan. Ordenagailu batekin aritzen bazara, ukondoak zer angelu izan behar duen esaten dizute, zenbat aldiz kliskatu behar dituzun begiak, eta denetik. Hemen ez. Dena dibertsioa eta alaitasuna da, eta festa etengabea. Eta hori ez da horrela.

 IRATI (LK). Oso erraz goratu daitezke oinak lurretik, gure gonbidatuak esan digunez, eta eskaladazalea denez, badaki zertaz ari den. Francis Díez mendi askotan ibili da gora eta behera, munduko herrialde askotan, eta oinak lurrean izaten lagundu dio goi-altuerako kirolak.

FRANCIS. Eskalada ezin hobeto datorkit niri, animalia primarioena bihurtzen nauen aldetik. Eskalatzen ari zarelarik, burura datorkizun lehen gauza zeure burua ez akabatzea da. Oinarri-oinarrizko biziraupen-senera itzultzen zara. Bigarren gauza keinua da, mugimendua, nola konponduko dut hau, nola mugituko naiz, haizeak ematen dizu, hotza, beroa, ingurune basatiago batean zauden sentsazioa, une oro erne eta alerta egon behar izatea egiten ari zaren horretan eta, beraz, mundua ia desagertu egiten da, eta mundu oso primario batera itzultzen zara. Eta hori oso mesedegarria da, konposizioaren antitesia delako; konposatzen ari zarenean, burua jira-biraka dabilkizu, zaldiko-maldiko bat bezala, abiada bizian, eta zu geldi-geldi zaude. Horrela, bada, gauza hori oso ona izan da niretzat, baina ez dira nik hautatu izan ditudan gauzak. Kasualitateak dira.

IRATI (LK). Mendizaletasunari esker, oinak lurrean izateaz gain, mundu osoan barrena bidaiatzeko eta askotariko musika-estiloak ezagutzeko aukera izan duzu, eta hori aberasgarri izan da zure sormenerako.

FRANCIS. Interesa pizten dit, suspertu egiten nau bai alderdi primarioan, baita erdikoan edo azkenekoan ere. Eta azkeneko hori asko interesatzen zait, eta suspertu egiten nau, gainera. Eta, gero, gurearekin lotutako beste kultura batzuk. Gerra arteko kabareta, esaterako, edo tangoa, boleroa, besteak beste. Edo nonbaitera joaten zarenean entzuten duzuna; adibidez, Iranera edo Malira joaten naizenean, lehen-lehenik diskoteketara joaten naiz han zertan dabiltzan ikustera, hango DJek zer egiten duten entzutera, herri-musika nola egiten duten eta musika hori nora eraman duten ikastera. Eta, egia esan, horrelako gauzek suspertu egiten naute, gauza askoren elikagai dira. Eta zure buruak oso ipurtarina izan behar du. Zeren, batzuetan, lau erreferente baino ez badituzu entzuten, erreferente horien eragina nabarmenegia izaten baita. Orduan, askoz hobeto da kultura irekiagoa izatea, jakin-minez jardutea, han eta hemen. Eta harekin eta honekin jolas egitea, inolako aurreiritzirik gabe.

IRATI (LK). Zure sormen-prozesuan lagungarri izan duen beste zerbait? Memoria txarra izatea ez zaiola gaizki etorri esan digu, irri artean.

FRANCIS. Nik, gainera, badut gauza on bat, txikitan arazo asko eman zizkidana baina, orain, ezin hobeki doakidana. Memoria-defizita dut nik, baina izugarria, gaixotasuna ere izan litekeela esango nuke. Agian, orain haurra izango banintz, arreta-defizitaren diagnostikoa egingo zidaten, baina kontua da defizit hori beti izan dudala. Txikitan arazo asko eragin zizkidan, gauza guztiak papagai baten antzera errepikatu behar zirelako kultura hartan, eta ni ez nintzen gai; beraz, munduko ergelena zarela pentsatzen duzu, ez zarelako hor sartzen. Dena dela, denboraren poderioz, ongi etorri zait; izan ere, Einsteinek antzeko arazoak izan zituela irakurri nuen, eta Einsteinek honako hau esaten zuen: “gogoratzen duenak, kopiatu egiten du; ahazten duenak, sortu”. Eta, orduan, nik zera pentsatu nuen, “joder, Einsteinek esan badu…”. Eta niri ere horixe bera gertatzen zaidala konturatzen naiz. Nik kopiatu egiten dut, mundu guztiak bezala, baina hain txarto kopiatzen dut, ezen ez baitakit gauzak kopiatzen.

IRATI. Sortzen ari zara.

FRANCIS. Jakina; nik adibidez Chill Mafia edo Lou Reed hartzen ditut kopiatzeko, eta kideei galdetzen diet: zer iruditzen zaizue hau? Eta denak niri begira geratzen dira, zer esan nahi ote dudan ezin asmatu. Nire ustez berdin-berdin kopiatu dut, baina oso txarto egin dut; egiaz, musika horrek eragin didan zaporea, emozioa, sentsazioa… soilik kopiatzen dut.

IRATI (LK). Oihartzuna.

FRANCIS. Hori jada zurea da. Beraz, memoria-defizit hori mesedegarria izan zait kopiatzeko, baina oso txarto kopiatzeko, eta zuk egin duzula emateko.

IRATI (LK). Mutikotan sufrimendua eragiten zion beste gauza batek ere lagundu dio, eta gure gonbidatua agertoki gainean ikusi duen jende asko harrituta geratuko da, agian: lotsa.

FRANCIS. Agertoki gainean sekulakoak egiten dituen jende gehiena oso lotsatia izan da txikitatik. Pertsona batzuk oso irekiak dira eta oso ondo moldatzen dira gauza batzuetan, baina agertoki gainean ez dute asmatzen, ez dira eroso egoten. Eta nerabe zinenean hainbesterainoko lanak eman zizkizun gauza hori aliatu bihurtzen zaizu. Zure eta besteen emozioei gehiago erreparatzen diezu, eta irekiagoa den pertsona batek ez du horrelakorik egiten. Lanbide honetan, beste garai batean akats izandako gauza horiek, orain, nire aliatu dira, bete-betean; besteak beste, nire memoria-defizita, eremu askotan hainbeste arazo ekarri dizkidana.

IRATI (LK). Aurreiritzirik gabe jolas egiten, esan digun moduan, lortu du Doctor Deseo taldeak bere soinu berezia, non uztartzen diren kabareta edo pasodoblea eta glam-a, rocka, balsa edo tangoa. Francis Díezek pop musikatzat hartzen duen guztia, betiere zentzu zabalean.

FRANCIS. Guk beti pentsatu izan dugu pop kulturaren zordun garela, eta pop esaten diogu popular music delakoari. Amerikarrek ulertzen duten moduan. Ingelesek ez dute horrela ulertzen. Ingelesek bereizi egiten dituzte rocka eta popa, Rolling eta Beatles taldeengatik: rocka da Rolling eta popa da Beatles. Kontzeptua nahasi samarra zen, obrero eta langileen alderdia edo, esan dezagun, proletarioak ginenak Beatles taldearekin geunden. Eta Rolling taldekoak goragoko klasekoak ziren. Amerikarrek, ordea, askoz argiago izan dute beti, eta “popular music” esaten diote 50eko hamarkadan sortutako orori, hala nola Chuck Berry, rock and roll kultura beltz guztia, fats domino eta abar, rock and rollaren kontzeptu hori sortu zuena, gazte-matxinada bat, lehendik zetorren gerontokraziari aurre egiteko; une sozial horretan, gazteak existitzen direla aldarrikatzen hasi zen, ordura arte, gazteria igarobideko eta pasabideko gauza bat zelako eta ez zelako existitzen. Maitasuna existitzen zela aldarrikatzen hasi ziren, gazte langileak zirela… Bizitza osoa lan eta lan aritzen zirela eta, hala ere, ez zutela ezertarako eskubiderik. Haien emozioak aitortzeko eskubiderik ez, ezta gertatzen ari zaren gauza horiek guztiak ere, berriak zirelako; eta, bestalde, haien gurasoek ez zutelako horrelako arazorik izan, beste mota batzuetakoak, baizik. Hori guztia sortu zen hor. Beraz, musika horrek bilakaera bat izan zuen. Motown-eko soula, Atlantic-ekoa, 60ko hamarkadako psikodelia…

IRATI (LK). Disko musika…

FRANCIS. 70eko hamarkadan hard rock-a sortu zen, disko musika sortu zen, eta hamarkadaren amaieran musika elektronikoa, baita hip hop-a ere, Africa Bambata-rekin, eta kultura hori guztia, 80ko hamarkadan, punkarekin eta beste hainbat gauzarekin, gaur egunera arte garatu da, eta dena biltzen du, ezta? Elektronikatik hip hop-era, gitarra-joaldietara, rock esaten dioten horretara, metal esaten dioten horretara… kultura horretan, adierazpenerako formatua sinpletasuna dela esan dezakegu, eta horrela izan behar du; izan ere, gehiegikeriak egiten hasi zirenean, hala nola 60ko hamarkadako jazz-rockaren edo sinfonikoaren kasuan, punka edo hip hop-a agertu ziren, ordena ezartzeko eta “gatozen berriro oinarrizkoenera, hau horrela da eta” esateko. Egunero gertatzen diren gauzak kategoria batera igotzea da. Ez dut esango artea denik, kategoria dela esango dut; kontua ez da artea uneoro egitea. Hori artistek egiten dute. Gu, agian, artisauagoak gara. Chuck Berry-tik, oraintxe, musika elektronikora, hau da, Chuck Berry-tik Chill Mafia-ra, aldea eskasa da. Inork esan lezake “joer, la hostia”, beste musika mota batean, jatorrizko jazz-etik orain egiten den jazz-era aldea izugarria da, edo musika garaikidean, edo mila gauzatan. Baina gurean ez. Chuck Berry-tik Chill Mafia-ra, oso antzekoak diren bi elementu aipatzearren. Txongil berean gaude; kolore bat gehiago edo kolore bat gutxiago, txongileko bi mutur edo mutur bat, eskuinean ala ezkerrean jarrita. Garrantzitsuena ez da, jada, zure adierazpiderako zein bitarteko baliatzen duzun, betiere sinplea izan behar du, bai ala bai, eta denboraren poderioz eboluzionatu egiten du, hau da, lehen gitarrak izan zitezkeena orain ordenagailu bat izan daiteke, eta hori normala da; jendearentzat eskuragarriena den gauza beti, adierazpiderako ohikoena dena, besterik gabe. Garrantzitsuena jarrera da; hori defendatu izan dute beti hip hoperoek, eta halaxe da. Jarrera. Kontatzeko egia bat izatea eta jendearekin konektatzea, ezta? Horixe da “popular music” delakoa, eta horixe da pop musika.

IRATI (LK). Zerbait ez badute sentitzen, dio, ez dute kantatzen. Kantatzen badute, gehituko genuke guk, sentitzen duten seinale da. Eta garrantzitsuagoa dena: sentiaraztea lortzen dute.

FRANCIS. Bai, bere eginkizunetako bat da. Emozioak mugitzea eta piztea. Katarsi hori. Batzuetan esaten dut gu nolabaiteko xaman garaikideak garela. Kontzertu bat kultura-erritual garaikide bat da; erritual horretan, hip hoperoek diotenez, gu MCak gara, kontu honetako guztiko zeremonia-maisuak, eta katarsia sorrarazten dugu, eta, katarsi horren bitartez, ataskatuta edo zera dauden emozio horiek guztiak, bada, une horretan agertzen dira eta modu kolektiboan bizi daitezke. Hori izango da, agian, musikaren eginkizun garrantzitsuenetako bat.

 IRATI (LK). Mundu osoko musiken eta musika-korronte guztien eragina jasotzeko prest, bizpahiru urtean behin disko interesgarriak produzitzen, eta gauero-gauero den-dena ematen, Doctor Deseo taldeak jarraitzaile tropel ederra lortu du, eta ondoan izan dituzte lehen biratik Maketoen Iraultza diskoaren azken biraraino (azken bira horretan LABORAL Kutxa babesle izan zen). Publikoak ez ditu inoiz bakarrik utzi; aitzitik, urteak joan, urteak etorri, publikoa handitu eta berritu egin da.

FRANCIS. Ni harrituta nago kontzertuetara belaunaldi guztietako jendea etortzen delako. Esan gabe doa gure belaunaldiko jendea gero eta gutxiago datorrela, jendeak kontzertuetara joateari uzten diolako, baina batzuk badira; gurekin batera ibilbide luze-luzea egin duen jendea da eta, batzuetan, ezagunak dituzu. Baina niretzat deigarriena da belaunaldiak berritu egiten direla eta, kontzertuetako lehen lerroetan, belaunaldi gazte-gazteak egoten direla. Eta hori, egia esan, pozgarria da, adierazten baitu ez garela nostalgian erortzen ari, ezta? Hori gertatzea oso erraza izaten da-eta musikan.

IRATI (LK). Eta Francis Díezek espero du ez gertatzea.

FRANCIS. Bai, eta guretzat oso garrantzitsua da gure eremutik lan egitea. Ez dugu gazte izaten saiatu nahi; aitzitik, gure ikuspegitik, bizi dugun une honetatik geure ekarpena egin nahi dugu. Hori ez da gertatzen musikan, oro har. Denbora luzea daramaten talde gehienek nostalgia baino ez dute transmititzen, baita Rolling taldeak ere, baina zenbait musikari horren gainetik daude; adibidez, burura datorkit Leonard Cohen, zein bere azken kontzertuetan zerbait transmititzeko gai izan baitzen, eta gazteago zenean ere ez zen gai izan zerbait hori transmititzeko; edo Chavela Vargas, edo Tom Waits bezalako jendea, une batetik eta adin batetik aurrera gauza are biziago bat transmititzeko gai direnak. Chavela Vargas-ek 90 urte zituela New Yorken eman zuen kontzertuan, bere isilaldiak ere oilo-ipurdia jartzeko modukoak ziren, ezta? Bizitza oso bat destilatu eta zuri tantatxo batzuk ematen zizkizuten, oinazez, erronkez, plazerez, errakuntzaz, angustiaz… betetako bizitza bat… plack, “toma” bat, ezta? Oso jende gutxik lortzen du hori. Beraz, nik ez dakit guk lortuko ote dugun, edo beste bide batetik joango garen.

IRATI (LK). Guri galdetuko baligute, edo apustu egin nahi izango bagenu, guk zuen alde egingo genuke. Gure gonbidatuari agur esan diogu Bilbo zaratatsuaren erdian, eta solasaldia oso laburra iruditu zaigula pentsatu dugu; Doctor Deseori ibilbide luzea izan dezala opa diogu, musika-aurkikuntza handiz beterik eta publikoarekin are eta topaketa handiagoz josita. Egia esan, oso erraz irudikatzen dugu Doctor Deseo gehiago, eta are errazagoa da guretzat honako hau desiratzea: orain arte, hainbeste urtez, taldeari funtzionatu dion horrek beste horrenbeste urtean iraun diezaiela, eta iraun diezagula guri ere.