Javier Martín, Algortako abokatu gaztea, bere sareetan euskal kulturaren argazki zaharrak biltzen dituena

LABORAL Kutxan euskal kultura bizirik mantendu nahi dugu, eta horren adibide garbia da algortako gazte honen profila sare sozialetan. Javier Martín Apoita, lanbidez abokatua, "Return to basque" kontutik euskal kulturarentzat balio emozionala duten iraganeko uneak biltzen ditu. Bere Instagrameko eta Twitterreko profilek, zuri-beltzez tindatuta, iraganera eramaten gaituzte, une bereziak gogora ekarriz. Atsegin handiz kontatu digu informazio gehiago zaletasun horri buruz, eta honakoa esan digu.

- Zenbat denbora daramazu irudiak biltzen?

2020. urtearen hasieratik, gutxi gorabehera. Ez naiz jabetzen une zehatz batez, baina pandemiarekin hasiko nintzatekeela uste dut. Jende askok tartak edo kirola egiteko aprobetxatu zuen bezala, niri argazkiengatik eman zidan.

Lehenik, sareetan partekatzen nituen nire profil pertsonaletan, baina azkenean hobby moduko proiektu bereizi bat sortu nuen, nire familia, nire koadrila eta emaztea zuri-beltzeko argazkiekin ez aspertzearren.

2020ko urrian hasi nintzen Twitterren eta, han izaten hasi zen arrakasta ikusita, Instagramera igaro nintzen aldi berean 2021eko maiatzean. Instagramerako jauzia logikoa zen neurri batean, sare sozial askoz bisualagoa delako eta, egia esan, "arrakasta" bertan sendotzen hasi zelako.

 Orain proiektuak 25.000 jarraitzaile baino gehiago ditu Instagramen bakarrik, nik bilatu gabe, eta ez nuen inoiz imajinatuko puntu horretara iristea.

- Zergatik erabaki zenuen irudiak argitaratzea?

Beti gustatu izan zaizkit asko argazkilaritza eta historia, batez ere XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako Europako historia. Suposatzen dut denok dugula joera pixka bat urrutikoa edo arrotza dena erromantizatzeko, eta nire kasuan konturatu nintzen kasu askotan gehiago ezagutzen nuela Europako beste herrialde batzuen historia edo bilakaera, nire etxetik 50 edo 100 kilometrora dauden leku edo eremuetakoak baino.

Garaiko euskal argazkilariez interesatzen hasi nintzen (Indalecio Ojanguren, Eulalia Abaitua, Ricardo Martín, Pascual Marín, Gerardo López de Guereñu...), eta konturatu nintzen balio handiko argazki askoren egileak direla, eta, jakina, inguru espezializatuetan aski ezagunak izan arren, oso arrotzak zirela publiko arruntarentzat, ni kasu.

Askok, gainera, zentzu hertsian balio emozional edo identitarioagoa dute artistikoa baino, eta uste dut horrek ematen diela nolabaiteko balio erantsia.

Norbaitek, adibidez, igotzen ditudan argazkietako batean agertzen den norbaiten begiradari, janzkerari edo jarrerari buruz zerbait esaten duenean, seinale on gisa hartzen dut, eta igotzea aukera ona izan dela ulertzen dut.

Nolanahi ere, hainbat gai, lurralde historiko eta adin-tarte txandakatzen eta biltzen saiatzen naiz, baina, egia esan, argazki batzuk, eremu jakin batekoa denari edo oroitzapen jakin batzuk dituenari baino ez diote zerbait esango.

- Zein da zure helburua argitalpen hauekin?

Funtsean, argitalpenen helburua da euskal argazki-ondarea eta ondare horren egileak zabaltzea, baina asmo handirik gabe eta nik ere ibilbidean zehar ikasiz.

Hori garrantzitsua dela uste dut, eta zaletasun guztiz altruista dela esaten dut behin eta berriz. Ez naiz espezialista, ezta izan nahi ere, eta, logikoa denez, batzuetan akatsak egin ditzaket, bai neureak, bai artxibo okerreko deskribapen batengatik edo jarraitzaileren batek bidalitako argazki pertsonal batengatik. Ohikoena leku bat edo talde batean agertzen diren pertsona bat edo bi gaizki identifikatzea da. Dena den, jendea gehienbat ulerkorra da eta hori eskertzen da.

Atsegin handia ematen dit, halaber, eztabaidak daudenean argazki bat honako edo halako leku batean edo honako edo halako urtean ateratakoa ote den, eta, egunaren arabera, jendeak gustuko izaten du ekarpenak egitea eta iritzia edo izan dezakeen oroitzapen bat ematea, batez ere haurtzarokoa, uste baitut argazki batzuek ikuslea atzera eramaten dutela.

Epe ertainera, jarraitzaileen argazki gehiago izatea gustatuko litzaidake, eta, esatea gustuko dudan bezala, apur bat ñoño izan badaiteke ere, euskaldun guztien eta guztiontzako album kolektibo bat sortzen saiatzea. Argi daukat proiektua edukirik gabe geratuko litzatekeela soilik argazki pribatuen mende balego; beraz, asko eskertzen diet argazkiak bidaltzen dizkidaten guztiei.

- Zer aurpegi jartzen du jendeak zure adina jakiten duenean?

Jendea harritu egiten dela uste dut. 30 urte egin ditut, eta iruditzen zait jende askok oraindik pentsatzen duela urteak daramatzala erretiratuta, edo talde edo elkarte bat naizela. Izan ere, jende askok pluraleko bigarren pertsonan idazten dit eta oso barregarria egiten zait beti. Ez dut arazorik horrekin.

Nolanahi ere, jendea oso atsegina da nirekin, eta ni beti saiatzen naiz mezu guztiei erantzuten, bai proiektuaren argazkiak beren istorioetan partekatzen dituztenean, bai pertsonalki idazten didatenean. Kontziente naiz batzuetan mezuren batek ihes egiten didala, batez ere mezu elektronikoak edo Instagramen galdera-sorta egiten dudanean, eta aprobetxatu egiten dut noizbait erantzuteke geratu denarekin barkamena eskatzeko.

- Inoiz identifikatu al du inork bere senideren bat?

Hainbatetan, jarraitzaileren batek bidalitako argazki bat igotzean, familiako beste adar batetik agertzen den pertsona ezagutu da. Artxiboko argazki batzuekin ere gertatu da, batez ere Gipuzkoan, eta badakit kasu batzuetan ez zutela ideiarik ere beren senide edo familiakoei argazkiak atera zizkietela duela 100 urte baino gehiago. Oso gauza bitxia da, egia esan, baina azkenean probabilitate kontua da ia, kontuan hartuta euskal biztanleria gaur egun baino askoz txikiagoa zela eta argazkilari asko landa-ingurunean ibiltzen zirela.

- Gure aldetik euskal kirol tradizionala babesten dugu, adibidez esku pilota, emakumeei ikusgarritasuna emanez. Emakumezkoen partidu baten irudirik izango zenuke?

 Indalecio Ojangurenek oso ondo fotografiatu zituen erraketistak, pilota munduan ezagunak baitira eta emakumezkoen euskal kirolaren benetako aitzindariak. Argazki hau Gipuzkoako Foru Aldundiaren Artxibokoa da eta Indalecio Ojangurenek 1915ean Deban ateratakoa da.

Berariaz, Gipuzkoako Foru Aldundiak, Kutxak, Arabako Foru Aldundiak, Nafarroako Fototekak eta beste erakunde batzuek (Euskal Museoa edo Sancho el Sabio Fundazioa) artxibatzeko eta biltzeko egin duten aurretiko lan eskerga eskertu nahi nuke.

Beti izan dira oso atseginak nirekin, eta haien argazkiak online eskuragarri ez baleude, proiektu honek ez zukeen izan duen ibilbidea izango. Buruan daukat oraindik liburu bat argitaratzeko asmoa, baina oraingoz ez dut lortu.

Bizkaiko Foru Aldundiarekin harremanetan jartzen ere saiatu naiz, bizkaitarra izanik, artxiboa zabaldu ahal izateko, baina oraingoz ez dut erantzunik jaso. 

Azkenik, Javierrek Arrasateko argazki bat erantsi digu (Indalecio Ojanguren, 20ko hamarkada ziurrenik):